(၂၀၂၂ ခုႏွစ္ ဇြန္လ ၂၅ ရက္ထုတ္ သုတကမာၻဂ်ာနယ္ အတြဲ ၅ အမွတ္ ၁၁ ပါ မ်က္ႏွာဖုံး ေဆာင္းပါး ျဖစ္ပါသည္။)
Golden Arch Theory ႏွင့္ ႐ုရွား – ယူကရိန္း စစ္ပြဲ (၂၀၂၂)
ေဒါက္တာ ႏိုင္ေဆြဦး
ေသနဂၤမဟာဗ်ဴဟာေလ့လာေရးအဖြဲ
ေဘာဂေဗဒပညာရပ္မွာ Capitalist Peace Theory ဆိုတာ ရွိပါတယ္။ အရင္းရွင္ၿငိမ္းခ်မ္းေရးသီအိုရီလို ဘာသာျပန္ဆိုရပါမယ္။ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုရလွ်င္ေတာ့ တံခါးဖြင့္စီးပြားေရးသည္ ထိုစနစ္က်င့္သုံးေသာ ႏိုင္ငံမ်ားအၾကား ပိုမိုၿငိမ္းခ်မ္းေသာ အမူအက်င့္ကို ျဖစ္ေပၚေစၿပီး ေဈးကြက္စီးပြားေရးစနစ္က်င့္သုံးေသာ ႏိုင္ငံမ်ားအခ်င္းခ်င္း ပဋိပကၡျဖစ္ေပၚႏိုင္ေခ် နည္းပါးတာကို ဆိုလိုပါတယ္။ လက္ရွိကမာၻ႔အခင္းအက်င္းမွာ ဒီသီအိုရီဟာ မွန္ေနဆဲလားဆိုတာေတာ့ ျပန္လည္ ဆန္းစစ္သင့္ေနပါၿပီ။
Golden Arch Theory
ဆက္စပ္ဖတ္ရႈေနရင္း Golden Arch Theory ဆိုတာကို သြားေတြ႕ပါတယ္။ Golden Arch ဆိုတာ ကမာၻ႔ေပၚမွာ အမ်ားဆုံးဖြင့္လွစ္ထားတဲ့ အျမန္စားစားေသာက္ဆိုင္ခြဲမ်ား ပိုင္ဆိုင္တဲ့ အေမရိကန္က မက္ေဒါနယ္လ္ (McDonald’s) ကုမၸဏီႀကီးရဲ႕ အမွတ္တံဆိပ္ “M” ရဲ႕ အခုံးႏွစ္ခုကို ဆိုလိုတာပါ။ Thomas L. Fredman ရဲ႕ ၁၉၉၉ ခုႏွစ္ထုတ္ လက္ဆပ္ကားနဲ႔ သံလြင္ပင္ (The Lexus and the Olive Tree) စာအုပ္မွာ မက္ေဒါနယ္လ္နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ေအာက္ပါအတိုင္း ေရးထားတာ ေတြ႕ရပါတယ္ –
“No two countries that both had McDonald’s had fought a war against each other since each got its McDonald’s.”
မက္ေဒါနယ္လ္ဆိုင္ခြဲမ်ား ဖြင့္လွစ္ထားေသာ ႏိုင္ငံ ႏွစ္ႏိုင္ငံသည္ ထိုဆိုင္မ်ား ဖြင့္လွစ္ခ်ိန္မွစတင္၍ စစ္ပြဲျဖစ္ပြားျခင္း မရွိ။ အဲဒါက သူ႔ရဲ႕ သီအိုရီပါ။ Thomas L. Fredman ဆိုတာ (၂၀၀၅) ခုႏွစ္မွာ ကမာၻျပားၿပီ (The World is Flat) ကို ေရးသားသူလည္း ျဖစ္ပါတယ္။
စာေရးဆရာက လူလတ္တန္းစားသည္ မက္ေဒါနယ္လ္ကြန္ယက္ကို စားသုံးႏိုင္မႈ မ်ားျပားလာသည့္ အေျခအေနတစ္ခုကို ေရာက္ရွိလာပါက တိုင္းျပည္စီးပြားေရး တိုးတက္လာမည္ျဖစ္ၿပီး ထိုႏိုင္ငံသည္ မက္ေဒါနယ္လ္ႏိုင္ငံ (McDonald’s Country) ျဖစ္လာကာ စစ္ပြဲမ်ား ဆင္ႏႊဲတိုက္ခိုက္မႈကို စိတ္ဝင္စားေတာ့မည္ မဟုတ္ဟု ဆိုလိုပါတယ္။ အဲဒီသီအိုရီကို ထပ္ခ်ဲ႕ၾကတာကေတာ့ ႏိုင္ငံ ႏွစ္ႏိုင္ငံသည္ မက္ေဒါနယ္လ္ဆိုင္ခြဲမ်ား ကိုယ္စီဖြင့္ထားၿပီး ထိုႏွစ္ႏိုင္ငံ၏ နယ္နိမိတ္မ်ားလည္း ထိစပ္ေနပါက စစ္ပြဲ မည္သည့္အခါမွ် မျဖစ္ဟု ဆိုပါတယ္။ ယေန႔ကမာၻ႔အခင္းအက်င္းမွာ အဲဒီအဆိုကေကာ မွန္ကန္ေနပါေသးရဲ႕လား။
ကြၽန္ေတာ္တို႔ ႐ုရွားဘြဲ႕လြန္ပညာေတာ္သင္ကာလ (၂၀၀၈ – ၂၀၁၀) ခုႏွစ္မ်ားအတြင္းမွာ သင္ၾကားေရးေဆး႐ုံတစ္ခုကို သြားေရာက္ၿပီး သက္ဆိုင္ရာဘာသာရပ္ေတြအလိုက္ လက္ေတြ႕သင္ၾကားရပါတယ္။ ျမန္မာေက်ာင္းသားေတြကို အနီးကပ္သင္ၾကားေပးဖို႔ ပါေမာကၡတစ္ဦးကို ဌာနက တာဝန္ေပးထားပါတယ္။ ႐ုရွားက ဆရာအေတာ္မ်ားမ်ားဟာ ျမန္မာက ဆရာ/ ဆရာမေတြလိုပါပဲ တပည့္ေတြ အထူးသျဖင့္ ျမန္မာေက်ာင္းသားေတြကို အေတာ္ခ်စ္ၾကပါတယ္။ စစ္သားေတြျဖစ္ေနေတာ့ ဆရာကို ျမင္တာနဲ႔ က်ိဳးႏြံလုပ္ေဆာင္လို႔လည္း ျဖစ္ေကာင္း ျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။ တစ္ခါတစ္ေလ သားအမိ၊ သားအဖလိုေတာင္ ရင္းႏွီးရပါတယ္။ ဆက္ရရင္ ကြၽန္ေတာ္တို႔ဟာ ပါေမာကၡနဲ႔အတူ စာသင္လိုက္၊ ကြန္ဖရန႔္ေတြ တက္လိုက္နဲ႔ အေတာ္ရင္းႏွီးၾကပါတယ္။ သူ႔အတြက္ေတာ့ ျမန္မာျပည္နဲ႔ ျမန္မာေက်ာင္းသားဆိုတာ အရင္က အေတာ္ကို စိမ္းခဲ့ပါတယ္။ ကြန္ဖရင့္ေတြကအျပန္ မက္ေဒၚနယ္လ္တ႔ို၊ ေကအက္ဖ္စီ (KFC) စတဲ့ဆိုင္ေတြမွာ အတူထိုင္စားခ်ိန္ ေက်ာင္းသားေတြက မိမိတို႔ မိခင္ႏိုင္ငံမွာ အဲဒီဆိုင္ေတြ (အဲဒီအခ်ိန္က) မရွိေၾကာင္းေျပာေတာ့ သူ(မ)က မယုံသလိုနဲ႔ ကမာၻေပၚမွာ မက္ေဒၚနယ္လ္ဆိုင္မရွိတဲ့ ႏိုင္ငံဆိုတာ မရွိဘူးလို ေျပာပါတယ္။ (ေကအက္ဖ္စီကေတာ့ (၂၀၁၅) ခုႏွစ္ကစၿပီး ျမန္မာမွာ လာေရာက္ဖြင့္လွစ္ထားပါတယ္။)
သူေျပာသေလာက္နီးပါးပါပဲ မက္ေဒၚနယ္လ္ဟာ ကမာၻ႔ႏိုင္ငံေပါင္း (၁၂၀) မွာ ဆိုင္ခြဲေပါင္း (၃၉၀၀၀) ေက်ာ္ကို Franchise စနစ္နဲ႔ ဖြင့္လွစ္ထားပါတယ္။ အလုပ္အကိုင္ေပါင္း (၁.၇) သန္းကို ဖန္တီးေပးထားပါတယ္။ မက္ေဒၚနယ္လ္ကို အေမရိကန္ႏိုင္ငံ၊ ကယ္လီဖိုးနီးယားျပည္နယ္မွာ (၁၉၄၀) ျပည့္ႏွစ္က စတင္ဖြင့္လွစ္ၿပီး ယခုအခါမွာ သက္တမ္း (၈၂) ရွိၿပီ ျဖစ္ပါတယ္။ (၂၀၁၉) ခုႏွစ္ ဝင္ေငြဟာ အေမရိကန္ေဒၚလာ (၂၁) ဘီလီယံေက်ာ္ ရွိပါတယ္။
လက္ရွိ ႐ုရွား – ယူကရိန္း စစ္ပြဲ ျဖစ္ပြားေနခ်ိန္ ႏွစ္ႏိုင္ငံလုံးမွာ မက္ေဒၚနယ္လ္ဆိုင္ခြဲေတြ ရွိေနပါတယ္။ အဲဒီအတြက္ Golden Arch Theory ကို လက္ရွိအခ်ိန္မွာ မွားယြင္းသြားၿပီလို သုံးသပ္ႏိုင္ပါတယ္။ စစ္ပြဲစတင္ခ်ိန္မွသာ မက္ေဒၚနယ္လ္ဟာ ႐ုရွားက သူ႔ဆိုင္ခြဲေတြရဲ႕ ေရာင္းခ်မႈကို ရပ္ဆိုင္းခဲ့ပါတယ္။ သိုေပမယ့္ ဝန္ထမ္းေတြကိုေတာ့ လစာဆက္လက္ေပးထားဆဲ ျဖစ္ပါတယ္။
ေနာက္ဆုံးသတင္းေတြအရေတာ့ ဆိုဗီယက္ျပည္ေထာင္စုေခတ္ (၁၉၉၀) ျပည့္ႏွစ္မွာ စတင္ဖြင့္လွစ္ၿပီး (၃၂) ႏွစ္အၾကာမွာ မက္ေဒၚနယ္လ္ဟာ ႐ုရွားကေန ထြက္ခြာသြားေတာ့မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ႐ုရွားမွာ မက္ေဒၚနယ္လ္ဆိုင္ခြဲေပါင္း (၈၄၇) ခု ရွိၿပီး ဝန္ထမ္းေပါင္း (၆၂၀၀၀) ေက်ာ္ရွိပါတယ္။ မက္ေဒၚနယ္ဆိုင္ခြဲေတြကို အက်ိဳးတူပူးေပါင္းလုပ္ကိုင္ေနတဲ့ ႐ုရွားစီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္ Alexander Govor က ဝယ္ယူမွာျဖစ္ၿပီး အမည္သစ္နဲ႔ ျပန္လည္ဖြင့္လွစ္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။
Dell Theory
Thomas L. Fredman က ကမာၻျပားၿပီ (The World is Flat) စာအုပ္ထဲမွာ အဲဒီ Golden Arch Theory သီအိုရီကို ထပ္ဆင့္ပြားၿပီး Dell Theory ဆိုၿပီးလည္း ထပ္မံ ေရးသားခဲ့ပါေသးတယ္။ Dell Theory ကို Dell Theory of Conflict Prevention လိုလဲ ေခၚၾကပါေသးတယ္။ အဲဒီသီအိုရီမွာ ဖြင့္ဆိုထားတာက –
“The Dell Theory Stipulates: Now two countries that are both part of a major global supply chain, like Dell’s, will ever fight war against each other as long as they are both part of the same global supply chain.”
ဆိုလိုတာက Dell ကုမၸဏီကဲ့သိုေသာ ကမာၻလုံးဆိုင္ရာ အဓိကေထာက္ပံ့ေရး ကြင္းဆက္ (Global Supply Chain) တစ္ခုအတြင္း ပါဝင္ေနေသာ ႏိုင္ငံႏွစ္ႏိုင္ငံသည္ ထိုကြင္းဆက္အတြင္း ရွိေနသမွ်ကာလအတြင္း စစ္ပြဲဆင္ႏႊဲရန္ အေၾကာင္းမရွိဟူ၍ ျဖစ္ပါတယ္။
အဲဒီသီအိုရီဟာလည္း ႐ုရွားက ခ႐ိုင္းမီးယားကို ဝင္ေရာက္သိမ္းပိုက္တဲ့ (၂၀၁၄) ခုႏွစ္အေရာက္မွာ မွားယြင္းသြားၿပီပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မတိုင္ခင္က ေလယာဥ္နဲ႔ ရဟတ္ယာဥ္ေတြအတြက္ ဂ်က္တာဘိုင္အင္ဂ်င္ေတြ အပါအဝင္ ႐ုရွားအတြက္ အေရးပါတဲ့ စစ္ဘက္နဲ႔ အရပ္ဘက္သုံး ကိရိယာ အစိတ္အပိုင္းေတြဟာ ယူကရိန္းမွာ ထုတ္လုပ္ေနတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ႏွစ္ႏိုင္ငံလုံးမွာ အသုံးျပဳေနတဲ့ ေလယာဥ္နဲ႔ ရဟတ္ယာဥ္အမ်ားစုဟာ တူညီေနၿပီး၊ ဆိုဗီယက္ေခတ္မွာ တည္ေဆာက္ခဲ့တဲ့ စက္႐ုံအမ်ားအျပားဟာလဲ ယူကရိန္းမွာ ရွိေနတာေၾကာင့္လည္း ျဖစ္ပါတယ္။
(၂၀၁၄) ခုႏွစ္ ႐ုရွားက ခ႐ိုင္းမီးယားကို ဝင္ေရာက္သိမ္းပိုက္ၿပီးခ်ိန္မွာ ယူကရိန္းက ႐ုရွားထံ အဲဒီပစၥည္းေတြ တင္ပို႔မႈကို ရပ္ဆိုင္းလိုက္ပါတယ္။ အဲဒီကန႔္သတ္ခ်က္မ်ားေၾကာင့္ ေနာက္ပိုင္းယူကရိန္းမွာ စစ္ကို ဆက္လက္ဆင္ႏႊဲဖို႔ ႐ုရွားအတြက္ ခက္ခဲသြားခဲ့ဖူးပါတယ္။ ႐ုရွားဟာ အဲဒီသင္ခန္းစာအရ ဆိုဗီယက္ျပည္ေထာင္စုအဖြဲ႕ဝင္ ႏိုင္ငံေဟာင္းေတြထံမွာ မွီခိုတာကို ေလ်ာ့ခ်ဖို ႀကိဳးစားလာခဲ့ပါတယ္။ ယခင္က ကာဇက္စတန္မွာရွိတဲ့ Baikonur Cosmodrome အာကာသလႊတ္တင္ေရးစခန္း တစ္ခုတည္းကိုသာ အားထားေနရာက Vostochny Cosmodrome အာကာသလႊတ္တင္ေရးစခန္းကို ျပည္တြင္းမွာ တည္ေဆာက္တာ၊ စစ္ေရယာဥ္ေတြအတြက္ အင္ဂ်င္ေတြကို ျပည္တြင္းမွာ ထုတ္လုပ္ဖို႔ လုပ္ေဆာင္တာေတြလည္း အပါအဝင္ ျဖစ္ပါတယ္။
႐ုရွား – ယူကရိန္း စစ္ပြဲ (၂၀၂၂) ဟာ ယခင္က ရွိၿပီး သီအိုရီအခ်ိဳဟာ မွားယြင္းေၾကာင္း သက္ေသျပေနသလို ေနာက္ထပ္ စီးပြားေရးနဲ႔ စစ္ပြဲဆိုင္ရာ သီအိုရီသစ္မ်ားလည္း ထြက္ေပၚလာႏိုင္ေသးေၾကာင္း သုံးသပ္တင္ျပလိုက္ရပါတယ္။
ေဒါက္တာႏိုင္ေဆြဦး
